Δεν ξέρω πόσοι από σας έχετε το μεγάλο πάθος του ψαροντούφεκου ή, καλύτερα, πόσοι από σας χρησιμοποιείτε το αλουμινένιο όπλο σαν δικαιολογία για να γυρίζετε με τους ώρες τους βυθούς, παρατηρώντας και παρακολουθώντας τα μύρια όσα συμβαίνουν μέσα στη θάλασσα… Όσοι το έχετε, σίγουρα θα καταλαβαίνετε με πόση αγάπη γράφω αυτές τις γραμμές, μια και το «ψαροντούφεκο», η ατέλειωτη περιπλάνηση σε παραλίες μακρινές και απόκρημνες, είναι μια από τις δυο μεγάλες μου αγάπες.

Για έντεκα μήνες και δεκαπέντε μέρες το χρόνο σκέπτομαι τις… δεκαπέντε μέρες της άδειάς μου (φέτος ήταν εφτά) που, μαζί με τους φίλους μου και τη ζόντιακ φορτωμένη με δεκάδες – άχρηστα- σύνεργα, θα ψάχνουμε τους βυθούς του Αιγαίου. Κάθε χρόνο γίνεται αυτή η δουλειά από το 1955 μέχρι σήμερα. Κάθε χρόνο λοιπόν αντικρίζω την καταστροφή και το θάνατο της θάλασσας, που σίγουρα δεν προέρχεται από το κυνήγι του ενός σαργού ή από το χτύπημα ενός –μεγάλου- ροφού από τους ψαροντουφεκάδες που ψαρεύουν με ελεύθερες καταδύσεις.

Φέτος το θέαμα ήταν φριχτό. Ο βυθός δεν είχε πια χρώματα αλλά ήταν ολόκληρος σκεπασμένος μ’ ένα σταχτί χρώμα, το χρώμα του θανάτου. Τα φύκια, που κάποτε στέκονταν ολόρθα και καταπράσινα και μέσα τους μπαινόβγαιναν χιλιάδες μουρμούρες και κοκάλια, ήταν καφέ σκούρα, γεμάτα στίγματα, σκεπασμένα με μια γλιστερή ουσία που ‘μοιαζε με βελούδο νεκρικό.

Οι πέτρες, που άλλοτε ήταν γεμάτες με κοχύλια και σφουγγάρια και όστρακα με κόκκινα καλύμματα ήταν τώρα γυμνές σαν κρανία. Μόνο κάτι σκόρπια φύκια είχαν μείνει επάνω τους κι αυτά μαδημένα και άρρωστα.

Στην άμμο, που κάποτε σου χάριζε ώρες δωρεάν θέαμα, τίποτα δεν κουνιόταν. Ούτε μάχες ανάμεσα στα καβούρια, ούτε μπαρμπούνια που ‘σκαβαν για την τροφή τους, ούτε γλώσσες να πηγαίνουν με το πλάι. Ακόμα κι οι τρύπες από τις σωλήνες είχαν εξαφανιστεί και ούτε μια μπουρμπουλήθρα δεν ανέβαινε από το βυθό στην επιφάνεια.

Και τα ψάρια;

Ποια ψάρια; Θυμάμαι ένα απόγευμα που έπεσα στη θάλασσα έτσι για βόλτα. Κολυμπούσα κοντά στις 2 ½ ώρες και αισθανόμουνα περίεργα, σαν κάτι να είχα ξεχάσει πίσω μου, σαν κάτι να έλειπε.

Η ανακάλυψη με συγκλόνισε καθώς ήρθε στο νου μου περνώντας μέσα από τις σκέψεις, την αγωνία και το άγχος που κουβαλούσα μαζί μου από την πόλη: η θάλασσα δεν είχε ψάρια. Ήταν εντελώς νεκρή! Ιδρωμένος από την αγωνία μέσα στη στολή μου άρχισα να ψάχνω για ζωή. Τίποτα. Μέσα στο γκρι φως του απογεύματος ο βυθός ήταν σιωπηλός, ακίνητος. Τα ψάρια είχαν χαθεί, κρυφτεί, εξαφανιστεί, τιναχτεί, δηλητηριαστεί… Η θάλασσα ήταν πεθαμένη.

Ακόμα και η γεύση της είχε αλλάξει, τώρα δεν ήταν αλμυρή αλλά σε έπνιγε η τσαγκή μυρωδιά του πετρελαίου. Γιατί πετρέλαιο υπήρχε παντού…

Αναίσθητοι κυβερνήτες πλένουν τα κουφάρια των γκαζάδικων αφήνοντας τεράστιες κηλίδες στο Αιγαίο. Κάθε μήνα εκατομμύρια τόνοι δηλητήρια ρίχνονται από βιομηχανίες, βιοτεχνίες και απλούς πολίτες στη θάλασσα. Η Μεσόγειος είναι ο Μεγάλος Σκουπιδοτενεκές του Έλληνα, του Τούρκου, του Αιγυπτίου και ήταν μέχρι πριν λίγο το δοχείο απορριμμάτων των Γάλλων και των Ισπανών.

Ό,τι έχουν για πέταμα στη θάλασσα το ρίχνουν αρχίζοντας από τα βρομόνερα των βιομηχανιών και τελειώνοντας με το περιεχόμενο των χαβούζων.

Χριστέ μου, σκεφτόμουνα καθώς έβλεπα τους απόκρημνους βράχους που κάποτε έσφυζαν από ζωή και τώρα στέκονται ακίνητοι και γκρι μπροστά μου.

Πετρέλαια, πλαστικά, μπουκάλια, περισσότερα πλαστικά, μπουκάλια μπύρας αντικατέστησαν τα ψάρια, τα καβούρια, τα όστρακα…

Οι ανεμότρατες θερίζουν, ο δυναμίτης είναι πια εθνικό σπορ, δεν έχει μείνει λιμανάκι μακρινό ή κάβος που να μην τινάζεται τουλάχιστον μια φορά τη βδομάδα.

«Τα φιτίλια κάνουν καλό», λέει ο άνθρωπος που δεν ξέρει τι κακό κάνει στον εαυτό του και στον τόπο του, «φέρνουν ψάρια», προσθέτει. Κι ακούς μη πιστεύοντας στα αυτιά σου και βλέπεις μη πιστεύοντας στα μάτια σου.

Φέτος έμαθα ότι δεν έφταναν οι μπόμπες και οι ανεμότρατες αλλά πρόσθεσαν και το φλόμο. «Σύννεφο πάει ο φλόμος» μου είπε ένας ψαράς, στο Μαρμάρι. «Τίποτα δεν έχει μείνει».

«Καλά, κανείς δεν κάνει τίποτε;» ρώτησα.

«Τι να κάνουν αφού το Λιμενικό μόλις τώρα απόκτησε ένα σκάφος για δίωξη και περιπολίες. Μέχρι τώρα είχε μια βάρκα στη στεριά».

Τα δελφίνια σκοτώνονται με ρόπαλα, οι φώκιες το ίδιο, οι άνθρωποι- κτήνη εξαφανίζουν τη ζωή της θάλασσας και η τεράστια μάζα των «μεγαλουπόλεων» στέκει αδιάφορη. Τίποτα δεν περνά το λίπος της τηλεόρασης και του ποδοσφαίρου.

Δεκάδες «μηνύματα» μεταδόθηκαν για τους «βαλκανικούς αγώνες». Κανένα για τη θάλασσα που πεθαίνει. Αν πεθάνουν οι ωκεανοί, αν χαθεί η ζωή από τη θάλασσα, αυτό θα σημάνει το τέλος όλων των ζωντανών οργανισμών στην ξηρά, συμπεριλαμβανομένου και του μεσογειακού ανθρώπου.

Η θάλασσα θα γίνει ένα απέραντο νεκροταφείο μέσα στο οποίο θα λιώσουν δισεκατομμύρια νεκρά σώματα. Η θάλασσα θα σταματήσει να παίρνει το διοξείδιο του άνθρακα –κατάλοιπο κάθε ζωής- και δε θα μπορεί να ανανεώνει το οξυγόνο της ατμόσφαιρας. Το φυτοπλαγκτόν, το σημαντικό για την ύπαρξη της ατμόσφαιράς μας θαλάσσιο εργοστάσιο, θα καταστραφεί.

Τι θα γίνει μετά;

«Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει ακριβώς», λέει ο πλοίαρχος Κουστώ «αλλά να τρία πιθανά σενάρια που μοιάζουν να βγήκαν από κάποιο κεφάλαιο του Δάντη».

–          Γιγάντιες κλιματικές μεταβολές που θα επιφέρουν δραστικές μεταβολές στις θερμοκρασίες του πλανήτη.

–          Λιώσιμο των πάγων των πόλων που θα κάνουν τους ωκεανούς να «ανέβουν» τουλάχιστον 30 μέτρα.

–          Το ένα τρίτο του πληθυσμού της γης θα κινηθεί προς τα βουνά με τραγικά αποτελέσματα λόγω της πείνας που θα ακολουθήσει τη νέα αυτή «έξοδο».

Κάθε χρόνο περιμένω τις 15 μέρες που γυρίζω, σαν ταξιδιώτης του άπειρου, στην κοιλιά της μητέρας που είναι η θάλασσα.

Μόνο που φέτος στάθηκε αδύνατο να κάνω το ίδιο. Η μάνα ψυχορραγούσε ενώ γύρω της οι παραθεριστές μεθούσαν με φτηνής ποιότητας μπύρα και πετούσαν τα μπουκάλια στη μήτρα του κόσμου.

ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΒΑΘΑΣ