Βασίλης Ξυδιάς
Καμία αμφιβολία πως το κείμενο του Κ. Χατζηαντωνίου «Ένα σώμα πάνω σε βάθρο που τρίζει…» είναι εξαιρετικό. Εύστοχο σε όλες τις διαπιστώσεις του (όπως π.χ. η παρατήρηση ότι με αφορμή το μνημόνιο ζούμε “έναν εμφύλιο ανάμεσα στις κάστες του μεταπολιτευτικού καθεστώτος” ή η σκέψη πως “η επαναστατικότητα είναι πριν απ’ όλα μια ζωή πειθαρχίας που ορίζεται όχι από τα δικαιώματα που διεκδικούμε αλλά από τα καθήκοντα που αναλαμβάνουμε”). Συμφωνώ με όλα όσα λέει. Υπάρχει όμως κάτι που δεν λέει. Κι αυτό είναι ο ρόλος της πολιτικής. Όπως όλα τα κείμενα στο Αντίφωνο και αλλού που έχουν την ίδια οπτική, προτάσσοντας με τον έναν ή τον άλλο τρόπο την ευθύνη του λαού, έτσι και ο Κ. Χατζηαντωνίου παρακάμπτει τον ιδιαίτερο ρόλο της πολιτικής. Δεν βλέπει έτσι την κρίσιμη διαφορά ανάμεσα στη δεκαετία 80-90, που όντως επικρατεί ο μεταπολιτευτικός μαζάνθρωπος που περιγράφει, από τις επόμενες δύο δεκαετίες 1990-2010, που το πολιτικό τιμόνι το κρατούν άλλοι. Οι κατ’ εξοχήν υπεύθυνοι για τη σημερινή κρίση, που τώρα καμώνονται πως προσπαθούν να μας βγάλουν απ’ αυτή.
Να πω με δυο λόγια τί εννοώ. Τη δεκαετία 80-90 ο Α. Παπανδρέου έδωσε με τον πασοκικό σοσιαλισμό του το τελικό σχήμα στον άνθρωπο της μεταπολίτευσης έτσι όπως το περιγράφει ο Κ. Χατζηαντωνίου. Μέχρις εδώ κυβερνά η “ιδεολογία” και από την άποψη αυτή η ηθική κριτική του Κ. Χατζηαντωνίου περιγράφει όντως με επάρκεια αυτά που συμβαίνουν. Στις επόμενες όμως δεκαετίες άλλαξαν τα πράγματα. Η σοσιαλιστική κολακεία των λαϊκών μαζών έδωσε τη θέση της στο εγχείρημα του εξορθολογισμού-εκσυγχρονισμού. Όλοι το θυμόμαστε αυτό, φαίνεται όμως πως είτε δεν έχουμε πάρει στα σοβαρά τη διαφορά του από το προηγούμενο καθεστώς, είτε δεν βλέπουμε την υποκρισία αυτού του εγχειρήματος. Διότι από το 90 και μετά, υπό τη σκέπη της εκσυγχρονιστικής «διόρθωσης» του αρχικού παπανδρεϊκού σοσιαλισμού στήθηκε ένα διεφθαρμένο καθεστώς διαπλοκής που είχε ως αποκλειστικό του στόχο την κάρπωση του δημόσιου πλούτου από μια ολιγαρχία κρατικών εργολάβων. Αυτών που κατέχουν τα ΜΜΕ και που ασκούν και μια σειρά άλλες κοινωφελείς δραστηριότητες (πρόεδροι ποδοσφαιρικών ομάδων κλπ). Στο αποτυχημένο παπανδρεϊκό εγχείρημα «Κοσκωτά» και «νέων τζακιών» (το θυμάστε;) ήρθαν να απαντήσουν τα αντίπαλα «νέα τζάκια» που είχαν νικήσει τον Παπανδρέου του Χέρφιλντ και είχαν ξεδοντιάσει την κανταφικού τύπου κομματική μονοκρατορία που είχε αρχίσει να στήνει. Στη θέση της έστησαν το γνωστό καθεστώς της διαπλοκής, το οποίο πήρε τα ηνία της χώρας μέσα από μια ιδιότυπη σχέση έρωτα και μίσους με τις κομματικές ηγεσίες και μέσα από σκληρά τζαρτζαρίσματα με τις συνδικαλιστικές συντεχνίες. Το νέο αυτό καθεστώς χρησιμοποίησε τον κομματισμό και τη λαϊκή διαφθορά ως αντίπαλο δέος για να καθαγιάσει ιδεολογικά τον δικό της εκσυγχρονιστικό και εξορθολογιστικό δήθεν ρόλο, όπως επίσης χρησιμοποίησε ως «λαγούς» και ως άλλοθι όσους έντιμους και ειλικρινείς ανθρώπους θέλησαν να συμπαραταχθούν και να συμβάλουν στην εκσυγχρονιστική αυτή προσπάθεια (συμπεριλαμβανομένου, θεωρώ, και του Σημίτη). Κατέστησαν έτσι υπηρέτη τους το πολιτικό σύστημα και περιόρισαν τον συντεχνιακό συνδικαλισμό σ’ έναν δευτερεύοντα ρόλο, χρησιμοποιώντας τη διαφθορά και τη ρεμούλα των μεσαίων και κατωτέρων επιπέδων της διοίκησης (που σε νούμερα είναι ας πούμε το 20-30% του προβλήματος) ως μαξιλάρι και ως προκάλυμμα για να καλύπτουν τη δική τους άνωθεν ρεμούλα (που είναι το 70-80%). Αυτό είναι το καθεστώς που από την αρχή ήδη της δεκαετίας του 90 συγκέντρωσε τα κοινοτικά κονδύλια στα λεγόμενα “μεγάλα έργα” και που εμπνεύστηκε και εκτέλεσε τους Ολυμπιακούς Αγώνες με μοναδικό στόχο την αρπαγή του δημοσίου χρήματος αδιαφορώντας πλήρως για τις συνέπειες. Αυτό λοιπόν το οικονομικοπολιτικό σύμπλεγμα οδήγησε τη χώρα στο χρέος και όχι εν γένει ο μεταπολιτευτικός μαζάνθρωπος.
Το καθεστώς αυτό, πολιτικά διαρθρωμένο και θεσμικά θεμελιωμένο σε τυπικές και άτυπες, νόμιμες και παράνομες σχέσεις ισχύος από την κορυφή έως τη βάση της ελληνικής κοινωνίας δεν άφηνε κανέναν να το αμφισβητήσει. Να θυμίσω τί υπέστη ο Φίλιππος Συρίγος από το καθεστώς αυτό; Ή να σας πω την προσωπική μου περιπέτεια; (Πώς έχοντας επαγγελματικά εμπλακεί από τους πρώτους, ήδη από το 1986, στη διαχείριση ευρωπαϊκών αναπτυξιακών προγραμμάτων, βρέθηκα σιγά-σιγά είκοσι χρόνια μετά στο περιθώριο του επαγγελματικού αυτού κυκλώματος). Τί να κάνει λοιπόν ο λαός απέναντι σ’ αυτήν την ληστοκρατία; Να βγει στα βουνά; Είμαστε σοβαροί; Συνέχισε να απολαμβάνει τα προνόμια που του παρείχε το σύστημα. Ενώ ένας τρόπος ενσωμάτωσης της όποιας αντίδρασης ήταν να την καναλιζάρουν τεχνηέντως στα πρότυπα του διαμαρτυρόμενου συντεχνιασμού. Η σχέση «εκσυγχρονιστών» και «συντεχνιών» είναι μια σχέση αγάπης και μίσους, πράγματι. Δεν πρέπει όμως να παραβλέπει κανείς ότι ήδη από τα μέσα του 90 ο επιβήτορας δεν είναι οι συντεχνίες, αλλά η φαρισαϊκή ηθικολογούσα παρασιτική ολιγαρχία.
Τώρα βέβαια, ήρθε για όλους η ώρα του λογαριασμού. Τελείωσε το πάρτυ και πρώτοι το συνειδητοποίησαν – όταν οι προϊστάμενοί τους δεν τους άφησαν κανένα περιθώριο αμφιβολίας – οι κρατικοί εργολάβοι που αμέσως αποφάσισαν να προσαρμοστούν στη νέα φάση. Όπως μέχρι τώρα ήταν αυτοί τα αφεντικά και είχαν ως τσιράκια τις συντεχνίες, τώρα ξέρουν ότι πρέπει να αλλάξουν οι ρόλοι. Θα έρθουν άλλοι για αφεντικά (Γερμανοί, Γάλλοι, Αμερικάνοι ή ακόμα και Κινέζοι) και αυτοί θα είναι τα εθνικά τους τσιράκια (περιοριζόμενοι πλέον στο 20-30%). Άρα δεν υπάρχει θέση για τις συντεχνίες. Εξ ου και ο ενδομεταπολιτευτικός εμφύλιος, όπως πολύ εύστοχα τον χαρακτηρίζει ο Κ. Χατζηαντωνίου.
Ποιο είναι τελικά το πρόβλημα με το κείμενο του Κ. Χατζηαντωνίου και με όλες τις παρόμοιες αναλύσεις που εστιάζουν στο ηθικό ζήτημα. Θεωρητικά ότι αγνοούν ή παρακάμπτουν την ιδιαίτερη σημασία της πολιτικής. Αγνοούν δηλαδή ή παρακάμπτουν τη σχέση αρχόντων και αρχομένων και τον ιδιαίτερο ρόλο και την ιδιαίτερη ευθύνη του καθενός εκ των δύο σε μια πολιτική κοινωνία. Εκτός όμως από το θεωρητικό υπάρχει κι ένα πρακτικό πρόβλημα. Ότι ο ηθικός τους λόγος εκ των πραγμάτων συμπορεύεται αυτή τη στιγμή με την υποκριτική ηθικολογία του πολιτικού συστήματος.
Το ζήτημα που θέτει ο θυμωμένος λαός αυτή τη στιγμή δεν είναι το ποιος έφαγε περισσότερα. Ο λαός, σοφότερος εν τοις πράγμασι από τους πνευματικούς του ταγούς, θέτει δια της οργής του το πολιτικό ζήτημα: την ευθύνη των αρχόντων ως τέτοιων. Γι’ αυτό και η εξέγερσή του είναι όχι μόνο δίκαια, αλλά και απαραίτητο βήμα για ο,τιδήποτε άλλο ακολουθήσει στη συνέχεια. Υπάρχει ανάγκη για μετάνοια, για ηθικό και πνευματικό αναπροσανατολισμό όλης της κοινωνίας. Προφανώς. Αλλά αν υπάρχουν διανοούμενοι και πνευματικοί άνθρωποι που μπορούν να βοηθήσουν σ’ αυτό, πρέπει να το κάνουν στηρίζοντας τη λαϊκή αντίσταση κι όχι σφυρίζοντας αδιάφορα ή δουλεύοντας για την καταστολή της.
Και κάτι τελευταίο. Όχι για τον Κ. Χατζηαντωνίου, αλλά γενικά. Αν το «όλοι μαζί τα φάγαμε» είναι αρκετό για να απονομιμοποιεί την οργή του λαού, δεν ισχύει το ίδιο για όσους επικαλούνται την εν γένει ηθική και πνευματική παρακμή για να αποστασιοποιηθούν από το πρόβλημα; Αυτοί πού ήτανε όλον αυτόν τον καιρό; Ή μήπως αρκεί ότι κάποιοι «τα λέγαμε» (άλλοι εκ του ασφαλούς, κάνοντας μ’ αυτό καριέρα, κι άλλοι ναρκισσευόμενοι σε κύκλους οπαδών) χωρίς όμως κανείς να αποποιείται τις υλικές και άλλες απολαβές που η παρακμή αφειδώς παρείχε εν μέσω όλων; Πώς λοιπόν ερχόμαστε σήμερα να κάνουμε ως ακριβοθωρούσες εστέτ τον τιμητή του λαού; Μέσα από ποιες προσωπικές ή συλλογικές διαδικασίες μετανοήσαμε – ο καθένας προσωπικά – ώστε να μπορούμε σήμερα με μάτι καθαρό να βλέπουμε και να διακρίνουμε και να καταλογίζουμε το βαθμό της ευθύνης του καθενός; Αφήστε το λοιπόν! Ουδείς αθώος του αίματος τούτου, κι ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω κατά της λαϊκής πόρνης.
Είναι απαραίτητη, ξαναλέω, η ηθική και πνευματική κριτική· η επισήμανση της λαϊκής ευθύνης ως προϋπόθεση για μια νέα μεταπολίτευση, για τη μετάβαση από την επαναστατικότητα των δικαιωμάτων σε αυτή των καθηκόντων, όπως πολύ ωραία το λέει ο Κ. Χατζηαντωνίου. Όμως τα Καίσαρος Καίσαρι και τα του Θεού τω Θεώ. Ας μην γίνεται η επίκληση της πνευματικής διάστασης της κρίσης ένα είδωλο του Θεού, πίσω από το οποίο κρύβεται ασφαλής ο Καίσαρας.
Πηγή: Αντίφωνο
Βλ. και Κ. Χατζηαντωνίου, «Ένα σώμα πάνω σε βάθρο που τρίζει…».
RSS - Posts
