Το γραφείο παρουσίαζε εικόνα μάχης. Τασάκια γεμάτα αποτσίγαρα ή και ολόκληρα τσιγάρα σπασμένα στη μέση, αποφάγια από τυρόπιτες και γλυκά, πίτσες και σάντουιτς, φλιτζάνια του καφέ στις καρέκλες και πάνω στα σώματα του καλοριφέρ, σπασμένα μολύβια, χυμένα μελάνια, άδεια κουτιά από ταινίες γραφομηχανής, βιβλία συντήρησης και βλαβών ανοιχτά σε διάφορες σελίδες, βιβλία προγραμμάτων σε γλώσσα GOBOL και FORTRAN και BASIC και χαρτιά, δεκάδες κιλά χαρτιά τυπωμένα από τους εκτυπωτές που δούλευαν λαχανιασμένοι δίπλα στον IBM 360, έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή της προηγούμενης γενιάς που προσπαθούσε, πέντε ολόκληρα 24ωρα τώρα, να καταφέρει το αδύνατο: να κάνει ένα λαθεμένο πρόγραμμα να δώσει σωστά αποτελέσματα!

Η ιδέα για την κωδικοποίηση όλων των συσκευών HI- FI που υπήρχαν τότε (το 1977) στην ελληνική αγορά κατά ισχύ και περιοχή τιμής είχε ξεκινήσει από συζητήσεις που έκανα μ’ ένα παλιό μου συνεργάτη στο περιοδικό Ήχος & HI- FI.

Θέλαμε να φτιάξουμε ένα πρόγραμμα, που, όπως γράφαμε τότε, θα «διευκόλυνε τον ενδιαφερόμενο στο να βρει α) ποια είναι η θέση του συγκεκριμένου μηχανήματος σε σχέση με τα υπόλοιπα μηχανήματα της ομάδας (π.χ. ενισχυτών) ή β) να βρει ποιο μηχάνημα ή μηχανήματα περιλαμβάνονται στη συγκεκριμένη περιοχή (κάποιου χαρακτηριστικού) που έχει διαλέξει… »

Και με χαριτωμένη αφέλεια συμπληρώναμε: «Πιο απλά, η κατάταξη αυτή επιτρέπει να βρει κανείς εύκολα τους ενισχυτές που κοστίζουν από 10 έως 20 χιλιάδες δραχμές ή έχουν παραμόρφωση μικρότερη από 0,5 % και μεγαλύτερη από 0,1 %».

Αν έχετε έστω και μικρή επαφή με τους Η.Υ. θα έχετε ήδη καταλάβει σε τί μεγάλο πηγάδι είχαμε βάλει το κεφάλι μας!

Τα μηχανήματα που υπήρχαν τότε στην ελληνική αγορά ξεπερνούσαν τις 5.000 και οι κατηγορίες τιμών και παραμορφώσεων και διαμορφώσεων ήταν τόσες που θα έκαναν ακόμη και τον καθηγητή Δρετούζο να εγκαταλείψει την προσπάθεια!

Όμως όχι κι εμάς!

Είχαμε αποφασίσει να «τρέξουμε» το Πρόγραμμα πάση θυσία και είχαμε γι’ αυτό το λόγο εγκατασταθεί στα γραφεία της Ιντερντάτα, της εταιρείας που είχε τον 360.

Το πρώτο και δεύτερο 24ωρο πέρασαν σχετικά εύκολα. Είχαμε φτιάξει ένα πρόγραμμα που νομίζαμε ότι ήταν σωστό και το τρέχαμε στον υπολογιστή και μετά καθόμαστε γεμάτοι αγωνία μπροστά στο πρίντερ και περιμέναμε να εκτυπώσει.

«Τι κάνει τώρα;» ρωτούσα τον συνυπεύθυνο Γιώργο Καμπουράκη.

«Σκέφτεται» απαντούσε μονολεκτικά κοιτώντας τις δεκάδες λαμπάκια που έδειχναν ότι ο υπολογιστής «σκεφτόταν».

Μέσα στην καθαρή ατμόσφαιρα της μεγάλης αίθουσας, με τις πανίσχυρες κλιματιστικές μηχανές να δουλεύουν συνεχώς για να διατηρούν τη θερμοκρασία σε όρια αποδεκτά από τα CPU’S, περιμέναμε τον IBM να «σκεφτεί».

Κι αυτός ξεκινούσε τον εκτυπωτή με ταχύτητα μεγάλη και, αφού έγραφε τα προκαταρκτικά και το όνομα του προγράμματος SORFI (Sorting Fidelity) ξεκινούσε το τύπωμα αλλά λίγα δευτερόλεπτα αργότερα σταματούσε, λέγοντάς μας: Insufficient Data.

Πίσω στο πεδίο της μάχης ξανατρέχαμε και προσπαθούσαμε να διορθώσουμε το πρόγραμμα, να ξανατρέξουμε τις κάρτες.

Στο τέλος, μετά από 200 καφέδες, 300 τυρόπιτες, 3.000 τσιγάρα και με τη βοήθεια ενός ανθρώπου που ποτέ δεν θα ξεχάσω, του κ. Παππά, καταφέραμε να πάρουμε 10 κιλά χαρτί και να πάμε στο γραφείο και να το δημοσιεύσουμε στο περιοδικό.

Ήταν η πρώτη φορά στην Ελλάδα που δημοσιογράφοι χρησιμοποιούσαν Η.Υ. για να κάνουν μια έρευνα αγοράς κι ήμαστε περήφανοι και ευχαριστημένοι γι’ αυτό, έστω και αν κανείς- ή σχεδόν κανείς- δεν κατάλαβε τι σήμαινε εκείνη η πράξη.

Τα σκεφτόμουνα όλα αυτά ακούγοντας τον καθηγητή Μιχάλη Δερτούζο ν’ απαντά στις ξελιγωμένες- και άσχετες- ερωτήσεις σε συνέντευξη στο ραδιόφωνο.

«Θα παραγκωνίσει ο Η.Υ. τον άνθρωπο, κ. καθηγητά;» και διάφορες άλλες ερωτήσεις αυτού του τύπου που «φοριέται» πολύ σε χώρες σαν την Ελλάδα.

Ο καθηγητής απαντούσε με μια ελαφριά ειρωνεία στη φωνή του πως όχι ο Η.Υ. (η Ηλεκτρονικός Διερευνητής;) δεν πρόκειται να παραγκωνίσει κανέναν άνθρωπο. Αντίθετα θα φέρει τη δεύτερη μεγάλη επανάσταση των Πληροφοριών, αυτή που για πρώτη φορά περιγράφτηκε σ’ αυτή τη στήλη, εδώ και… 10 χρόνια».

«Θα βοηθήσει στη μόρφωση των λαών» είπε ο καθηγητής. «Όπως το καλώδιο της ΔΕΗ πήγε το ρεύμα στα απομακρυσμένα χωριά, έτσι κι ο Η.Υ. θα φέρει τη γνώση σ’ όλα τα σπίτια, φτάνει να τον χρησιμοποιήσουμε σωστά».

Και πρόσθεσε: «Ο μεγάλος κίνδυνος δεν προέρχεται από τους Η.Υ., αλλά απ’ αυτούς που τους χρησιμοποιούν, απ’ αυτούς που έχουν τις πληροφορίες στα χέρια τους. Οι Η.Υ., είπε, είναι «θείο δώρο» για τα ολοκληρωτικά καθεστώτα κάθε απόχρωσης. Με αυτούς η Κεντρική Διοίκηση θα μπορεί να παρακολουθεί τις κινήσεις των πολιτών όπως κανείς «μυστικός» και κανείς χαφιές δεν μπόρεσε μέχρι σήμερα».

Κι αυτή είναι η μια όψη του προβλήματος, η τρομερή, που χρειάζεται μεγάλη προσοχή από μέρους όλων των ελεύθερα σκεφτόμενων ανθρώπων που δεν είναι διατεθειμένοι να υποταχθούν σε χούντες τύπου Εβρέν και Γιαρουζέλσκι.

Η άλλη όψη είναι αυτή της μελέτης και της έρευνας, της απαλλαγής από χίλιες δύο ανόητες και χρονοβόρες για τον άνθρωπο διαδικασίες, της συλλογής πληροφοριών για την ιατρική και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ανθρώπων.

Κι αυτή η όψη ακόμη δεν έχει κάνει την εμφάνισή της στην Ελλάδα. Οι Η.Υ. δεν μπήκαν πρώτα στα σχολεία αλλά στις… εφορίες. Δεν μπήκαν στην υπηρεσία της άμυνας της χώρας αλλά εισήχθησαν για τα ηλεκτρονικά «φλιπεράκια» και τις τράπεζες.

Κάπου διάβασα ότι αυτή τη στιγμή υπάρχουν στη χώρα μας τουλάχιστον 100 ηλεκτρονικοί υπολογιστές σε λειτουργία.

Ήθελα να ’ξερα πόσοι απ’ αυτούς βρίσκονται σε σχολεία και πόσοι σε ιδιωτικές επιχειρήσεις. Σε αντίθεση με όλο αυτό το αγχωμένο πλήθος των «ανησυχούντων» για τις «απάνθρωπες συνθήκες ζωής των σημερινών κοινωνιών», πιστεύω ότι τίποτα απολύτως δεν συμβαίνει και ότι οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές και οι εφαρμογές τους δεν κρύβουν τίποτα το σκοτεινό και το υπερφυσικό και καμιά απειλή δεν επιφυλάσσουν στον άνθρωπο.

Γράφαμε μάλιστα τότε ότι «ο ηλεκτρονικός εγκέφαλος μόνος του δεν λύνει ούτε το πιο αστείο πρόβλημα που δεν έχει πρώτα αναλυθεί και προγραμματιστεί σωστά. Πρόκειται, λέγαμε, για ένα χαζό μηχάνημα που δανείζεται την ανθρώπινη σκέψη και, χρησιμοποιώντας την σαν οδηγό, δίνει αποτελέσματα που απαιτούσαν πολλές ώρες απασχόλησης του ανθρώπινου εγκεφάλου…»

Πολύ φοβάμαι όμως ότι σύντομα θα πρέπει να αναθεωρήσουμε κι εμείς κι ο καθηγητής Δρετούζος τις απόψεις μας.

Πολύ σύντομα οι μηχανές Τεχνητής Νοημοσύνης θα είναι κοντά μας και τότε τα φωτάκια και οι εκτυπωτές, οι τυρόπιτες και οι καφέδες θα είναι αναμνήσεις του παρελθόντος!

Θα κάθεσαι απέναντι από το ανθρωποειδές και θα συζητάς μαζί του τα προβλήματά σου κι εκείνο θα απαντάει αμέσως είτε στην οθόνη είτε με τη συντεθειμένη φωνή του.

Βέβαια η εξέλιξη αυτή θα φέρει μεγάλη αναστάτωση στον κόσμο καθώς όλες οι ταραγμένες ψυχές και οι κλονισμένοι εγκέφαλοι θα αισθάνονται «μοναξιά» και «καταπίεση» που μιλάνε σε μηχανές επειδή ίσως ποτέ δεν θα καταλάβουν ότι ο Η.Υ. είναι στη βάση του ένα χαζό μηχάνημα.

Και σαν τέτοιο θα συμπεριφέρεται ανάλογα με τη νοημοσύνη του ανθρώπου που το προγραμματίζει.

Αυτό λέω στον δικό μου Η.Υ. εδώ και τρία χρόνια, για να μη νομίσει ότι, επειδή κάνει μερικές πράξεις στα  γρήγορα, έγινε… άνθρωπος.

ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΒΑΘΑΣ