Οι κύκλοι της ζωής

Στη φύση υπάρχουν οι λεγόμενοι κύκλοι ανατροφοδότησης (feedback loops). Για παράδειγμα, στην ατμόσφαιρα υπάρχει ο κύκλος θετικής ανατροφοδότησης: υψηλή θερμοκρασία → περισσότεροι υδρατμοί → θερμοκήπιο → ακόμα υψηλότερη θερμοκρασία. H κατάληξη του κύκλου αυτού είναι η φωτιά. Ένας από τους λόγους που δεν καιγόμαστε είναι η σταθεροποίηση της θερμοκρασίας από μια άλλη διαδικασία (αρνητικής ανατροφοδότησης): πολλοί υδρατμοί → πολλά σύννεφα → λιγότερη ακτινοβολία → μικρότερη θερμοκρασία.Τις τελευταίες δεκαετίες ζούμε στη χώρα αυτή τον κύκλο της φαυλότητας: ελλιπής παιδεία → επιλογή ανεπαρκών και φαύλων ηγετικών φυσιογνωμιών → φαύλες πολιτικές → ελλιπέστερη παιδεία. Την κατάληξη του κύκλου αυτού τη βιώνουμε ήδη, είναι η διάλυση.

Μέσα στον κυκεώνα αρνητικών εξελίξεων, ακούμε για άλλη μια συντεχνία, άλλο ένα αδιέξοδο. Η σύνοδος των πρυτάνεων, το ύψιστο “συλλογικό όργανο” των σύγχρονων στοχαστών, επαναστατών του πνεύματος, ακροβατών της ανθρώπινης περιέργειας και ποντοπόρων της γνώσης, απεφάνθη μετά από συλλογικές προφανώς διαδικασίες (μη με ρωτήσετε λεπτομέρειες γιατί ούτε άκουσα, ούτε ρώτησα, ούτε ρωτήθηκα, ούτε ψήφησα) ότι η αξιολόγησις των Ελλήνων πανεπιστημιακών καθηγητών παραβιάζει, παραβιάζει λέγομεν, την ανεξαρτησία που είναι προαπαιτούμενη, βεβαίως βεβαίως, για να μεγαλουργήσομεν.

Για να σοβαρευτώ. Όπως έχω γράψει σε προηγούμενα άρθρα μου  η σύγχρονη μορφή των πάλαι ποτέ εκκλησιαστών και ιεροεξεταστών, των απεσταλμένων του θεού που κατέχουν την πλήρη αλήθεια για το σύμπαν (illuminati) ακούει στο όνομα πανεπιστημιακός καθηγητής. Πίσω από την πρόφαση της επιστημονικής γνώσης ή απόγνωσης, και της επιστημονικής κρίσης ή παράκρουσης, μπορεί να στηθεί εντέχνως μια ολόκληρη συντεχνία. Με τη σειρά της, όπως και η χώρα ολόκληρη με την καθοδήγηση των πολέμαρχων ευπατρίδων Μαυρογιαλούρων/Κομπογιαννιτών, έχει αναγάγει την πολιτική της αριστοτεχνία στην τακτική του εκβιασμού.

Δεν ηθικολογώ. Ο εκβιασμός δεν είναι κακός ή καλός, είναι απλά μια βραχυχρόνια τακτική.Η αντίρρησή μου είναι ότι οι άνθρωποι που πληρώνονται για να έχουν μακροχρόνιο όραμα πέφτουν στο επίπεδο των βραχυχρόνιων οπορτουνιστών. Αρα δεν κάνουν καλά τη δουλειά τους. Και τώρα ακούμε το απίστευτο αίτημα από την Ιερά Σύνοδο των Πρυτάνεων: αποδέσμευση της χρηματοδότησης από την αξιολόγηση των πανεπιστημίων.

Ορίστε; Aκούσαμε καλά; Τι εννοεί ο ποιητής; Mια εξαίρεση για φέτος, για μια δεκαετία, μήπως εννοεί ότι οι πανεπιστημιακοί πρέπει να πληρώνονται αιωνίως ασχέτως με το τι παράγουν;Το ένα εκβιαστικό αδιέξοδο ενός κακοσχεδιασμένου νόμου φέρνει ένα άλλο. Αν με μια έννοια έπρεπε να χαρακτηρίσω τη σύγχρονη ελληνική κοινωνία θα έλεγα “η κοινωνία των πολλαπλών αδιεξόδων”. Ολοι εναντίον όλων.

Ομολογουμένως, ο νέος νόμος για την ανώτατη παιδεία δεν λύνει κανένα ουσιαστικό πρόβλημα. Με προεδρικά διατάγματα, νομικίστικες αρλουμπολογίες, συμβούλια σοφών και διαβούλια σαθρών ΔΕΝ θα γίνουμε καλύτεροι επιστήμονες, ΔΕΝ θα γίνουμε καλύτεροι ερευνητές, ΔΕΝ θα γίνουμε καινοτόμοι.

Ο πολιτικός που πραγματικά ενδιαφέρεται για τη βελτίωση, επί του προκειμένου της παιδείας, οφείλει να είναι σε θέση να αφουγκραστεί το περιβάλλον στο οποίο ζει και να φτιάξει νόμο που ναμπορεί να εφαρμοστεί και να έχει προστιθέμενη αξία. Μη εφαρμόσιμος νόμος είναι μια ακόμα παρωδία στις χιλιάδες σελίδες (παρα)νόμων του κενοβουλίου. Το ότι ψηφίστηκε από την πλειοψηφία του κενοβουλίου δυστυχώς δε με πείθει για την τελειότητα του. Είδαμε που οδήγησε αυτή η πλειοψηφία.

Επιπλέον, να διευκρινίσουμε ότι άλλο είναι νόμος και άλλο νομικίστικο λεύκωμα. Ο νόμος που περιγράφει τις κινήσεις όλων των σωμάτων στο σύμπαν, από αρειανές πέτρες μέχρι γαλαξίες, είναι μια εξίσωση που γράφεται σε μισή γραμμή. Το τελευταίο ΦΕΚ για την ανώτατη παιδεία στην Ελλάδα είναι 50 σελίδες.

Δίνω ένα παράδειγμα. Στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου που εργάζομαι δεν προσλαμβάνονται ως καθηγητές άνθρωποι που έλαβαν το διδακτορικό τους στο ίδιο τμήμα (υπάρχει διεθνής ορολογία για αυτό και λέγεται “ακαδημαϊκή αιμομιξία”). Οι λόγοι είναι προφανείς, και η πολιτική αυτή δεν είχε επιβληθεί από κανένα νόμο. Περιέργως, η πολιτική αυτή δεν είναι πολύ διαδεδομένη στα Ελληνικά Πανεπιστήμια.

Για το θέμα αυτό ο νέος νόμος, μετά από αρκετές σελίδες “ορισμών” για το τι είναι Οργανισμός, τι είναι Πρύτανης, τι είναι έρευνα, τι είναι άσυλο, τι είναι πολιτική ασυλία, τι χρώμα έχει ο ουρανός κτλ, λέει, αν το μεταφράζω σωστά από την επιτηδευμένα ασαφή ελληνική: “δεν επιτρέπεται η εκλογή καθηγητή στο ίδρυμα που ο υποψήφιος έλαβε το διδακτορικό του πριν την πάροδο 3 τουλάχιστον ετών, και ο υποψήφιος απαιτείται να έχει συμπληρώσει ένα εκ των τριών κύκλων σπουδών σε άλλο ίδρυμα”. Και συμπληρώνω το νομικισμό: ο υποψήφιος θα πρέπει να τρώει κρέας τουλάχιστο δύο φορές τη βδομάδα, να έχει αναγνώσει δύο έργα του Ντοστογιέφσκι πριν την ηλικία των 18, και να έχει χειροκροτηθεί από τουλάχιστον 22 συναδέλφους του σε τουλάχιστον 2 διεθνή συνέδρια, με διάρκεια χειροκροτήματος άνω του μισού λεπτού.

Πότε θα κατανοήσουμε ότι ο κεντρικός, νομικίστικος και αλγοριθμικός σχεδιασμός παλαιο-σοβιετικού τύπου στην κατ΄ επίφαση δημοκρατία που έχουμε δε δουλεύει;; Θα ήθελα πολύ κάποια στιγμή να ακούσω μια βαθειά ιστορική-κοινωνιολογική ανάλυση από έναν ειδικό για το πως φτάσαμε σε αυτό τον αυτοσυντηρούμενο κύκλο κακομοιριάς με τόσο πολλούς νόμους και ακόμα περισσότερα αδιέξοδα. Στην πραγματικότητα τα πράγματα είναι πιο απλά απ΄ ό,τι νομίζουμε.

Για να μην περιορίζομαι σε κριτική, παραθέτω μερικές ιδέες για “νόμους” της μιας γραμμής, που με την απλή, κοινή λογική μου θα δημιουργούσαν προστιθέμενη αξία άμεσα:

1. Για κάθε δημοσίευση στο καλύτερο επιστημονικό περιοδικό του τομέα του (είναι γνωστά αυτά), η ερευνητική δραστηριότητα του εν λόγω πανεπιστημιακού πριμοδοτείται με τόσα χρήματα.

2. Για κάθε πατέντα (αμερικάνικου-ευρωπαϊκού επιπέδου) που εκδίδει, το ίδιο όπως στο (1).

3. Σε ένα πανεπιστημιακό τμήμα στο οποίο οι καθηγητές δεν είναι, να το πούμε κομψά, υπερβολικά παραγωγικοί και προσλαμβάνουν ομοίους τους (ώστε να μη φαίνεται η διαφορά) θα μπορούσε να πει ο υπουργός “κύριοι, αύριο το πρωί σας πιστώνω 10 θέσεις νέων καθηγητών, με την προϋπόθεση να έχουν διδακτορικό από Αμερική ή Ευρώπη και να μην έχουν καμία προηγούμενη σχέση με το τμήμα σας, τις θέλετε ή όχι, και αν όχι, θα το μάθει όλη η χώρα”.

4. Προφανώς και πρέπει η χρηματοδότηση να συνδέεται με την αξιολόγηση του έργου των πανεπιστημίων, αλλά δεν το κάνεις αυτό με ένα ασαφή νόμο εν μια νυκτί, αλλά δείχνοντας το λαμπρό παράδειγμα, π.χ. ναι μεν χρηματοδοτείς τα πανεπιστήμια για να λειτουργήσουν (ή αλλιώς τα κλείνεις), αλλά εκείνο το πανεπιστήμιο του οποίου το έργο έχει π.χ. τη μεγαλύτερη διεθνή απήχηση (μετριούνται αυτά), το πριμοδοτείς.

Με τέτοιες δράσεις, είτε σε ατομικό, είτε σε τμηματικό ή σε ιδρυματικό επίπεδο μπορεί κανείς να πριμοδοτήσει την αριστεία και να τροφοδοτήσει την άμιλλα, ώστε κάποτε να μεταμορφωθεί η “ακαδημαϊκή” κοινότητα της χώρας από μια ακόμα δημοσιο-υπαλληλική συντεχνία σε πραγματική ακαδημαϊκή κοινότητα αριστείας και καινοτομίας. Δεν χρειάζεται να ξέρεις τι κάνουν στο δείνα πανεπιστημιακό τμήμα και είναι επιτυχείς, ούτε να συντάξεις ένα νομικίστικο αλγόριθμο. Δείχνεις το λαμπρό παράδειγμα, το επιβραβεύεις, και αργά ή γρήγορα θα το ακουλουθήσουν όλοι και η διαδικασία θα γίνει αυτοσυντηρούμενη. Αλλο παράδειγμα. Πρόσφατα βραβεύτηκαν Ελληνες μαθητές σε διεθνή μαθηματική ολυμπιάδα. Τους παίρνεις και τους λες δημόσια, έχετε εξασφαλισμένη υποτροφία για τις σπουδές σας σε πανεπιστήμιο της επιλογής σας. Τόσο απλό είναι. Δε γίνεται να φτιάξεις νόμο που θα υπαγορεύει τα βήματα που πρέπει να ακολουθήσει κάποιος για να βραβεύεται σε μαθηματικές ολυμπιάδες.

Τελικά, το ερώτημα του ενός εκατομμυρίου δραχμών που μένει να απαντηθεί είναι: πως θα σταθεροποιηθεί-αντιστραφεί ο κύκλος της φαυλότητας;