Ημερομηνία:(15-01-2006)
Ο κλέψας του κλέψαντος
Το ότι ζούμε σε χώρα όπου οι μισοί κλέβουν τους άλλους μισούς και τούμπαλιν δεν υπάρχει αμφιβολία. Από την έκδοση οικοδομικών αδειών μέχρι τα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα και από την εφορία μέχρι την αγορά των καυσίμων οι μεν κλέβουν τους δε και αυτοί τους μεν. Επειδή είναι αδύνατο για τον γράφοντα να ασχοληθεί με όλα τα είδη κλοπής, στο σημερινό άρθρο (που ελπίζω να μην αλλάξει τίτλο όπως αυτό της περασμένης Κυριακής που είχε τίτλο «Το μέλλον του μέλλοντος»), θα ασχοληθεί, μάλλον εκτεταμένα, με τη παρουσίαση του «αθλήματος» της νοθείας στα καύσιμα. Στην Ελλάδα υπάρχουν περίπου 8500 πρατήρια, τα περισσότερα ανά κυκλοφορούν αυτοκίνητο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Όλα προμηθεύονται καύσιμα από δύο μόνο διυλιστήρια: τα ΕΛΠΕ και τη MOTOR OIL. Λογικό είναι κάποιος να αναρωτηθεί γιατί το άθλημα είναι τόσο διαδεδομένο και η ποιότητα τόσο κακή αφού όλοι «πίνουν νερό» από την ίδια πηγή.
Ας πάρουμε λοιπόν τα πράγματα από την αρχή.
Tα βασικά στάδια στη διακίνηση των υγρών καυσίμων είναι: το διυλιστήριο, η εγκατάσταση της εταιρίας εμπορίας πετρελαιοειδών η μεταφορά (το βυτιοφόρο, το πλοίο) και ο προορισμός δηλ. το πρατήριο, το εργοστάσιο κ.λπ. Σε όλα τα στάδια υπάρχει ο κίνδυνος της παράνομης διακίνησης και του λαθρεμπορίου που είναι συνυφασμένα με τη νοθεία.
Η Νοθεία
…Μπορεί να γίνει με δύο τρόπους: 1. με ανάμειξη δύο διαφορετικών τύπων καυσίμων (ενός ακριβότερου με ένα φθηνότερο) ώστε το μείγμα τους να πουληθεί ως το ακριβό καύσιμο 2. με νόθευση των καυσίμων με πολύ φθηνότερες ουσίες από διαλύτες μέχρι χρησιμοποιημένα λιπαντικά ακόμα και …νερό. Η νοθεία γίνεται συνήθως στο στάδιο της μεταφοράς των καυσίμων στο πρατήριο ή στο ίδιο το πρατήριο. Εκτός πρατηρίου γίνεται σε αποθήκες, ανοιχτούς ή κλειστούς χώρους («μάντρες») με παράνομες υπέργειες ή υπόγειες δεξαμενές. Συχνά γίνεται σε παράνομες υπόγειες ή υπέργειες δεξαμενές στο χώρο του πρατηρίου. Στο καύσιμο μπορεί να γίνει νοθεία με απλή ανάμειξη ή με αποχρωματισμό ή/και εξουδετέρωση του ιχνηθέτη. Είναι γνωστό ότι τα χαμηλής φορολογίας καύσιμα χρωματίζονται και περιέχουν ιχνηθέτη για να είναι εύκολος ο εντοπισμός τους όταν αναμειχθούν με άλλα υψηλότερης φορολογίας. Οι λαθρέμποροι έχουν βρει τρόπους για να εξουδετερώνουν αυτές τις μεθόδους εντοπισμού της νοθείας. Στη συνέχεια τα νοθευμένα καύσιμα να κατευθύνονται αποχρωματισμένα και «καθαρά» στα πρατήρια.
Οι μορφές και κίνδυνοι για τους κινητήρες
· Απλή αμόλυβδη 95 οκτανίων RON
Νοθεύεται με την προσθήκη άλλων χημικών ουσιών όπως τολουόλιο η αλκοόλες. Είναι το πιο σπάνιο, αλλά και το πιο επικίνδυνο είδος νοθείας. Κι αυτό γιατί όχι μόνον δε μειώνει την απόδοση του κινητήρα, αλλά αντίθετα μπορεί να την αυξήσει, αφού η τολουόλη μπορεί να έχει υψηλό αριθμό οκτανίου. Ωστόσο, το τολουόλιο μπορεί να προκαλέσει σημαντικές ζημιές, καθώς είναι διαβρωτικό και αποσυνθέτει όλα τα ελαστομερή του κινητήρα, όπως τσιμούχες, φλάντζες, σωληνάκια κλπ. Επίσης, προκαλεί αυξημένη κατανάλωση αλλά έχει και καταστροφικές εκπομπές ρύπων.
· LRP (Νέα σούπερ βενζίνη με υποκατάστατο μολύβδου), 96 οκτανίων RON.
Η πιο συνηθισμένη νοθεία είναι η προσθήκη απλής αμόλυβδης βενζίνης στην βενζίνη με υποκατάστατο μολύβδου (νέα σούπερ) ή η πώληση απλής αμόλυβδης βενζίνης στην τιμή της σούπερ. Η χρήση απλής αμόλυβδης από αυτοκίνητα παλιάς τεχνολογίας φθείρει σταδιακά τις έδρες των βαλβίδων του κινητήρα και οδηγεί τελικά στη σοβαρή φθορά του ίδιου του μπλοκ του κινητήρα. Επί πλέον, ο χαμηλότερος αριθμός οκτανίου μειώνει την απόδοση του κινητήρα και αυξάνει τα επιβλαβή καυσαέρια και την μόλυνση του περιβάλλοντος. Νοθεύεται επίσης με τολουόλιο, (βλ. ανωτέρω).
· Σούπερ αμόλυβδη 100 οκτανίων RON και ειδικοί τύποι «ακριβών» βενζινών με πρόσθετα.
Συνήθως νοθεύονται με απλή αμόλυβδη βενζίνη. Σε ορισμένα μοντέλα που από κατασκευής απαιτούν πολύ ψηλό αριθμό οκτανίου, η χρήση απλής αμόλυβδης μειώνει σημαντικά την απόδοση, αυξάνει τα επικίνδυνα καυσαέρια και τις επικαθίσεις στον κινητήρα με αποτέλεσμα την πρόωρη φθορά του. Νοθεύονται επίσης με τολουόλιο, (βλ. ανωτέρω).
· Όλες οι βενζίνες.
Εκτός από τη νοθεία, η ποιότητα των βενζινών επηρεάζεται σημαντικά από την επιμέλεια σε όλο το φάσμα της διακίνησής τους. Π.χ., η ανάμειξη βενζίνης με πετρέλαιο ακόμα και σε ελάχιστα ποσοστά (από φόρτωση βενζίνης σε βυτιοφόρο που είχε μεταφέρει πετρέλαιο και δεν είχε αδειάσει εντελώς), αυξάνει αισθητά το στερεό υπόλειμμα στις βενζίνες με αποτέλεσμα την μείωση της απόδοσης, και τη δημιουργία επικαθήσεων στο εσωτερικό του κινητήρα. Ακόμα και η ελάχιστη αύξηση του στερεού υπολείμματος ακυρώνει την όποια ευεργετική επίδραση των διαφόρων αντιρρυπαντικών προσθέτων, κάνοντας την βενζίνη χειρότερη από μία βενζίνη χωρίς πρόσθετο.
· Diesel κίνησης.
Νοθεύεται με diesel θέρμανσης ή diesel ναυτιλίας, σπανιότερα με white spirit (νέφτι). Η νοθεία με diesel θέρμανσης μπορεί να επιφέρει φθορές στους σύγχρονους κινητήρες που είναι σχεδιασμένοι να λειτουργούν με πετρέλαιο χαμηλής περιεκτικότητας σε θείο, καθώς το πετρέλαιο θέρμανσης έχει 40 φορές περισσότερο θείο από το πετρέλαιο κίνησης. Το πρόβλημα είναι πολύ πιο έντονο όταν γίνεται νοθεία με πετρέλαιο ναυτιλίας πού περιέχει ακόμη περισσότερο θείο. Αυτό φαίνεται από την σημαντική αύξηση του καπνού αλλά και από την έντονη οσμή των καυσαερίων. Επί πλέον, το πετρέλαιο θέρμανσης ή ναυτιλίας μπορεί να έχει σημαντικά χαμηλότερο αριθμό κετανίου, με αποτέλεσμα την χαμηλή ποιότητα ανάφλεξης και επομένως την μείωση της απόδοσης και την σημαντική αύξηση της κατανάλωσης και της φθοράς του κινητήρα. Ακόμα σημαντικότερη όμως είναι η φθορά στις αντλίες πετρελαίου από υπολείμματα θειικού οξέος που χρησιμοποιούν οι λαθρέμποροι για τον αποχρωματισμό του πετρελαίου θέρμανσης ή ναυτιλίας.
Λαθρεμπόριο
Εκτός από τη νοθεία υπάρχει και το μείζον θέμα των δήθεν εξαγωγών, όπου καύσιμα που προορίζονται για εξαγωγή και τα οποία δεν φορολογούνται ή έχουν πολύ χαμηλούς δασμούς, μεταφέρονται προς το εξωτερικό με βυτιοφόρο αυτοκίνητο ή πλοίο. Στη κατηγορία εντάσσονται οι εικονικοί εφοδιασμοί πλοίων, περίπτωση στην οποία αδασμολόγητα ναυτιλιακά καύσιμα, διοχετεύονται παράνομα στην εσωτερική αγορά.
Σε αυτές τις περιπτώσεις το πλοίο δεν εφοδιάζεται καθόλου, ή εφοδιάζεται με μικρή ποσότητα και η υπόλοιπη επιστρέφει αδασμολόγητη στην εσωτερική αγορά για να εφοδιάσει πρατήρια ή άλλο καταναλωτή! Σε άλλη περίπτωση, που αφορά το στάδιο της διακίνησης καυσίμων προς το εξωτερικό, το λαθρεμπόριο γίνεται με εικονικές εξαγωγές καυσίμων ή εξαγωγές ποσοτήτων οι οποίες επανεισάγονται παράνομα, πιθανόν από άλλο σημείο της χώρας, συχνά νοθευμένες, για να διοχετευτούν και πάλι σε πρατήρια.
Οι μεγάλες διαφορές στην – ούτως ή άλλως υψηλή – φορολογία των διαφόρων ειδών καυσίμων, σε συνδυασμό με τους πλημμελείς ελέγχους από την πλευρά της πολιτείας και την ασυνειδησία πολλών από τους εμπλεκόμενους στο κύκλωμα της διακίνησης, συντηρούν το φαινόμενο της νοθείας και της λαθρεμπορίας σε υψηλά επίπεδα όπως φαίνεται από τα παρακάτω στοιχεία.
Κακή ποιότητα -λόγω λαθών στην αποθήκευση και τη διακίνηση
Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις όπου μπορεί να γίνει λάθος ή κακή διαχείριση των καυσίμων στη διαδικασία της αποθήκευσης ή στη διακίνησή τους από τον πρατηριούχο ή από τον μεταφορέα οδηγό, έμπορο ή εταιρία. Το αποτέλεσμα είναι η κακή ποιότητα, με αρνητικές επιπτώσεις στον κινητήρα και το περιβάλλον, όπως και στην περίπτωση της νοθείας. Η μόνη διαφορά είναι ότι η νοθεία γίνεται εσκεμμένα και έχει σαν κίνητρο τη κλοπή (του δημοσίου και του καταναλωτή).
Κακή ποιότητα λόγω «πειρατικής» διακίνησης
Συχνά ένας πρατηριούχος μπορεί να εφοδιάζεται με καύσιμα όχι από την εταιρία με την οποία είναι συμβεβλημένος και φέρει τα σήματά της, αλλά από άλλη ή από έμπορο. Στις περιπτώσεις αυτές η εταιρία «πειρατής» ή ο έμπορος, μη έχοντας το κίνητρο της εταιρικής φήμης αλλά κερδίζοντας από «αρπαχτές» και με όπλο τη «φθηνή τιμή», μπορεί να είναι απρόσεχτοι κατά την διακίνηση ή και να νοθεύουν συστηματικά τα καύσιμα που διαθέτουν. Η ευθύνη του πρατηριούχου σε αυτή τη περίπτωση είναι προφανής.
Η έκταση της κακής ποιότητας καυσίμων (και των λιπαντικών) στην Ελλάδα
Έχουν διεξαχθεί αρκετές έρευνες οι οποίες έχουν προσπαθήσει να καταγράψουν την έκταση του φαινομένου. Ξεκινώντας από έρευνα (το …1974) του περιοδικού 4ΤΡΟΧΟΙ για τα λιπαντικά σε συνεργασία με το ΕΜΠ που απέδειξε ότι, τα περισσότερα ήταν καθαρό πετρέλαιο, διάφορες έρευνες οι οποίες έχουν γίνει από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και από το Γενικό Χημείο του Κράτους, δείχνουν ότι τα ποσοστά αντικανονικών καυσίμων (ανεξαρτήτως αιτίας: εσκεμμένης νοθείας, λαθρεμπορίου ή λαθών στην αποθήκευση και διακίνηση) κυμαίνονται μεταξύ του 7% και του 10%. Όσον αφορά το ντίζελ, τα νούμερα είναι αρκετά μεγαλύτερα (στοιχεία στη διάθεση κάθε ενδιαφερόμενου)
Η νοθεία εκτός Αθήνας είναι πολλαπλάσια απ’ αυτή που γίνεται μέσα στην Αθήνα. Εκτιμούμε ότι, για παράδειγμα στην περίπτωση του ντίζελ το 15,9% της Αθήνας θα έπρεπε να μεταφραστεί σε περίπου 30% για όλη την Ελλάδα. Δεδομένου ότι τα νούμερα αυτά είναι ποσοστά αντικανονικών δειγμάτων, και αν σταθμίσουμε ανάλογα με τις μεγάλες καταναλώσεις (λόγω των φθηνότερων τιμών πώλησης) των πρατηρίων αυτών τότε, δεν αποκλείεται το τελικό νούμερο των διακινούμενων ποσοτήτων ντίζελ στην Ελλάδα να αγγίζει το 40%! Παρόμοιους υπολογισμούς θα μπορούσε να κάνει κάποιος και για τη βενζίνη.
Μπορεί μια εταιρία πετρελαιοειδών να συμβάλλει στην καταπολέμηση τέτοιων φαινομένων;
Οι εταιρίες πετρελαιοειδών στην ελληνική αγορά καυσίμων δρουν σαν μεσάζοντες στο κύκλωμα της διακίνησης καυσίμων. Ουσιαστικά αγοράζουν καύσιμα από τα ελληνικά διυλιστήρια (σε ελάχιστες περιπτώσεις εισάγουν από το εξωτερικό) και τα πωλούν στα σημεία όπου γίνεται η κατανάλωση (πρατήρια, οικίες, βιομηχανίες, πλοία κλπ). Αρκετές εταιρίες πετρελαιοειδών προκειμένου να αυξήσουν την ικανότητα μεταφορικού έργου αλλά και για να κερδίσουν σημεία πώλησης (πρατήρια) αναθέτουν εργολαβικά τμήμα της δουλειάς τους σε εμπόρους/ μεταπωλητές οι οποίοι αφενός διαθέτουν μεταφορικά μέσα (βυτιοφόρα) ΔΧ αφετέρου επειδή δραστηριοποιούνται σε τοπικές αγορές έχουν αναπτύξει σχέσεις με πρατηριούχους ή μεγάλους καταναλωτές (βιομηχανίες, λατομεία, σκυροδέματα κλπ) με τους οποίους συνεργάζονται και τους οποίους επηρεάζουν όσον αφορά την επιλογή της εταιρίας που θα συνεργαστούν.
Κάθε μία εταιρία οφείλει να διαμορφώνει την εμπορική της πολιτική και να εφαρμόζει διαδικασίες εσωτερικού ελέγχου, κατά τέτοιο τρόπο ώστε όχι μόνο να γνωρίζει το τι γίνεται σε όλα τα στάδια της διακίνησης των καυσίμων, αλλά και να εγγυηθεί στο καταναλωτικό κοινό ότι τα καύσιμα που διατίθενται σε αυτό είναι καθαρά. Για παράδειγμα μια εταιρία προκειμένου να έχει τον απόλυτο έλεγχο, επιλέγει να πραγματοποιεί όλες τις πωλήσεις καυσίμων απ’ ευθείας στα πρατήρια και τους πελάτες της, χωρίς τη μεσολάβηση εμπόρων/ μεταπωλητών, οι οποίοι είναι σχετικά δύσκολο να ελεγχθούν. Ακόμη – και πάρα πολύ σημαντικό – μπορεί να εφαρμόζει σύστημα ολικής ποιότητας στη διανομή των καυσίμων, το οποίο περιλαμβάνει συστηματικούς, σχολαστικούς ελέγχους σε όλα τα στάδια της διακίνησης των καυσίμων. Επιπλέον μπορεί να εφαρμόζει πρόγραμμα ελέγχου της ποιότητας των καυσίμων που διαθέτουν τα πρατήριά της, με δικό της μηχανισμό ή με ανάθεση σε κάποιον ανεξάρτητο και αξιόπιστο φορέα, ιδιωτικό ή δημόσιο.
Σαν επίλογος
Τελειώνοντας αυτό το ρεπορτάζ θα άξιζε να πω ότι, μετά από εκείνο το πρωτοποριακό τεστ λιπαντικών τον Νοέμβριο του …1976 οι 4ΤΡΟΧΟΙ και ο γράφων έκαναν πολλές προσπάθειες να το επαναλάβουν ώστε, εκτός από τη νοθεία στα καύσιμα οι καταναλωτές να πληροφορηθούν και το ποσοστό της νοθείας στα λιπαντικά. Δυστυχώς όλες οι προσπάθειες για επανάληψη της δοκιμής απέβησαν άκαρπες διότι, όπως απαντούσαν τα ΑΕΙ που απευθυνθήκαμε, «δεν διέθεταν τα κατάλληλα μέσα». Τα συμπεράσματα δικά σας.
RSS - Posts
