Δευτέρα, 17 Οκτωβρίου 2011
Εξαιρετικό!
Του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου, Konstantakopoulos.blogspot.com (Κόσμος του Επενδυτή, 15.10.2011)
Στην έντυπη μορφή του παρακάτω άρθρου, που δημοσιεύτηκε στον Κ.τ.Ε. εμφυλλοχώρησε ένα σφάλμα, από αυτά που προκαλεί αναπόφευκτα, από καιρού εις καιρόν, ο «δαίμων του τυπογραφείου», αλλά που διαστρέβλωσε το νόημα. Γράφαμε «αν η Τουρκία το παρακάνει και το Ισραήλ αποφασίσει να της δώσει ένα μάθημα», τελικά δημοσιεύτηκε «αν η Τουρκία το παρακάνει και αποφασίσει να δώσει ένα μάθημα στο Ισραήλ». Είναι προφανές ότι πρόκειται για το αντίθετο νόημα.
Με το λάθος του όμως, ο Δαίμων μας έδωσε ένα σπουδαίο μάθημα ψυχολογίας και στρατηγικής. Βλέπουμε στην πραγματικότητα αυτό που είμαστε έτοιμοι, που φοβόμαστε, που ευχόμαστε, που νομίζουμε ότι συμβαίνει. Είμαστε εδώ και δεκαετίες προετοιμασμένοι για μια επιθετική κίνηση της Τουρκίας, αυτήν φοβόμαστε, γι’ αυτήν προετοιμαζόμαστε, αυτήν περιμένουμε. Ούτε καν μπορούμε να σκεφτούμε άλλα σενάρια.
Τείνουμε επίσης να δίνουμε μάχες του παρελθόντος, παρόλο που όλη η πολεμική πείρα και ο Κλαούζεβιτς διδάσκουν ότι οι στρατηγοί που κερδίζουν τους πολέμους είναι αυτοί που αλλάζουν τους κανόνες του παιχνιδιού, όχι αυτοί που επαναλαμβάνουν το παρελθόν και είναι προβλέψιμοι. Το πιο ίσως ιστορικό παράδειγμα είναι η Γαλλία που, με δεδομένη την εμπειρία του α’ παγκοσμίου πολέμου, έφτιαξε ένα τεράστιο οχυρωματικό έργο, τη γραμμή Μαζινό, στα σύνορα με τη Γερμανία, και παρέταξε εκεί τις δυνάμεις της. Δεν φαντάστηκε το προφανές, ότι οι Γερμανοί στρατηγοί, βλέποντας αυτό το οχυρό, απλούστατα θα το παρέκαμπταν, εισβάλοντας στη Γαλλία μέσω του Βελγίου και καταλαμβάνοντας το Παρίσι σε μερικές μέρες. Σήμερα π.χ. η εμπειρία του δημοψηφίσματος του 2004 δημιούργησε αντισώματα στον κυπριακό λαό, που τον κάνουν πολύ επιφυλακτικό στα νέα σχέδια λύσης που του σερβίρουν και εξασφαλίζουν το όχι σε νέο δημοψήφισμα. Δεν είναι όμως προετοιμασμένος για άλλες μεθόδους κατάργησης της κυριαρχίας και ανεξαρτησίας του κράτους του.
Δεν μπορούμε να ξέρουμε πώς θα εξελιχθεί η πολύ δυναμική άλλωστε κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο, ούτε έχουμε καμία διάθεση να παραστήσουμε τους προφήτες. Αυτό που θέλουμε κυρίως να πούμε είναι ότι, εκ των πραγμάτων φτιάχνεται στην περιοχή ένας μηχανισμός εξαπόλυσης κρίσεων, με πολλούς «παίκτες» σε θέση να τον πυροδοτήσουν, μηχανισμός που δεν τελεί υπό εθνικό στρατηγικό έλεγχο, δεν εξαρτάται από εμάς. Αν έχεις στρατηγικό σχεδιασμό πρέπει να εξετάσεις προκαταβολικά όλα τα σενάρια, περιλαμβανομένων αυτών που σου φαίνονται απίθανο. Για να κάνεις συμμαχία με οποιονδήποτε, πολύ περισσότερο με τον ικανότερο διαπραγματευτή του κόσμου, οφείλεις να έχεις αντίστοιχου βάθους στρατηγική ικανότητα και δυνατότητα διάγνωσης των πιθανών άμεσων και απώτερων δυνατών προθέσεων. Αλλοιώς ισχύει το «που πας ρε Καραμήτρο». Τέλος πάντων, ας ευχηθούμε να πάνε όλα καλά, προς το συμφέρον όλων των Κυπρίων και του ελληνικού λαού.
Με την ευκαιρία, για να απαντήσουμε σε ορισμένα καλόπιστα σχόλια αναγνωστών, επιθυμούμε να επισημάνουμε, για πολλοστή φορά, ότι ο γράφων όχι μόνο δεν είναι εναντίον της ανάπτυξης των ελληνοϊσραηλινών σχέσεων, αλλά και έχει ταχθεί σε ανύποπτο χρόνο, πολύ προτού ανακύψει καν το θέμα, με άρθρο του στον Κ.τ.Ε. υπέρ ενός αγωγού που θα συνδέει Ισραήλ-Κύπρο-Ελλάδα-Ευρώπη (ενδεχομένως και από την Αίγυπτο), εάν βέβαια είναι τεχνικά και οικονομικά δυνατός. Ταυτόχρονα όμως δεν παραλείπουμε να υπογραμμίζουμε ότι επωφελείς σχέσεις είναι μόνο οι ισότιμες και ότι ο ελληνικός χώρος θα γνωρίσει καταστροφή αν προσδεθεί μονομερώς σε έναν πόλο ισχύος. ‘Ολες, μηδεμιάς εξαιρουμένης, οι μεγάλες εθνικές καταστροφές στη νεότερη ελληνική ιστορία, έχουν σημειωθεί σε περιόδους μείζονος εξάρτησης από ξένα κέντρα.
Του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου
Επίσκεψη-αστραπή στην Αθήνα, μη ανακοινωθείσα, έκανε, σύμφωνα με αξιόπιστες διπλωματικές πηγές, ο σύμβουλος ασφαλείας του Μπέντζαμιν Νετανιάχου, που συναντήθηκε κατ΄ιδίαν με τον ΥΕΘΑ. Είχε προηγηθεί τετραήμερη επίσκεψη Μπεγλίτη στο Ισραήλ, όπου ο Υπουργός χαρακτήρισε «στρατηγική» τη σχέση με το Τελ-Αβίβ. Οι ελληνο-ισραηλινές, ιδίως στρατιωτικές σχέσεις, αναπτύσσονται με θυελλώδεις ρυθμούς. Την ίδια στιγμή, εντονότατη δυσφορία εξέφρασε η Μόσχα για την απόφαση της Αθήνας να συμμετάσχει σε «ιδιαίτερα επιθετική» ΝΑΤΟϊκή άσκηση στη Λιθουανία.
Από την εταιρεία Noble, που πραγματοποιεί τις γεωτρήσεις διέρρευσαν στοιχεία για πολύ αισιόδοξα πρώτα αποτελέσματα από τις έρευνες. Στο κλίμα που δημιουργήθηκε, θα είναι εξαιρετικά δύσκολο στον, ούτως ή άλλως υπό εντονότατη πίεση, Κύπριο Πρόεδρο να μην «υποκύψει» στις πιέσεις που του ασκούνται να επισπεύσει την υπογραφή συμβολαίων για την εκμετάλλευση υδρογονανθράκων. Πάντως μέχρι στιγμής δεν έχει γίνει τίποτα γνωστό για τις συμφωνίες του κυπριακού κράτους με την Noble, γεγονός που τροφοδοτεί γενικευμένη καχυποψία για τους όρους τους. Σύμφωνα με πολιτικούς κύκλους, ο κ. Χριστόφιας προσανατολιζόταν σε αναβολή επί τρίμηνο των ερευνών, αλλά στο κλίμα που δημιούργησε η έκρηξη και υπό την πίεση του φιλoισραηλινού «λόμπυ» και οικονομικών παραγόντων, αποφάσισε τελικά να προχωρήσει τώρα. Στην ευρύτερη περιοχή της Κύπρου επικρατεί ατμόσφαιρα στρατιωτικής αντιπαράθεσης και σημειώνεται πρωτοφανής συγκέντρωση αεροναυτικών δυνάμεων από όλο τον κόσμο!
Η ισραηλινή αεροπορία επιδεικνύει έναντι των Τούρκων την ισχύ της, ελέγχοντας όλο τον εναέριο χώρο της περιοχής, ενώ υπερέχει ναυτικά η Τουρκία με έξη σκάφη. Ναυτική παρουσία επίσης η Ελλάδα (μία φρεγάτα), η Ρωσία, οι ΗΠΑ (με το καλύτερο πλοίο δορυφορικών επικοινωνιών στον κόσμο, που εναλάσσεται με μια φρεγάτα, υπό τη γενική εποπτεία του αεροπλανοφόρου Ρούζβελτ), η Βρετανία και η Γαλλία (καλύτερος σύμμαχος του Ισραήλ επί Σαρκοζί και πρωταγωνιστής της επέμβασης στη Λιβύη). Στα τέλη Νοεμβρίου, αναμένεται το ρωσικό αεροπλανοφόρο Κουζνετσώφ με έξη αντιτορπιλλικά.
Η ανατολική Μεσόγειος μετατρέπεται ταχύτατα σε «μητέρα όλων των κρίσεων» και «αντιθέσεων», κατά που δεν παρατηρήθηκε ίσως παγκοσμίως μετά την κατάρρευση-«αυτοκτονία» της ΕΣΣΔ (1989-91). Η ανακάλυψη σημαντικών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων λειτουργεί ως καταλύτης επιτάχυνσης γεωπολιτικών και γεωοικονομικών συγκρούσεων, που μπορεί να επηρεάσουν αποφασιστικά την τύχη ΕΕ και Μέσης Ανατολής.
Πέντε χώρες αντιμετωπίζουν διαφορετικές μεν, βαθύτατες δε κρίσεις (Κύπρος, Λιβύη, Συρία, Αίγυπτος, Ελλάδα). Πολύ ταραγμένες παραμένουν οι σχέσεις στο τρίγωνο ΗΠΑ-Ισραήλ-Τουρκία. Η ‘Αγκυρα αντιμετωπίζει ενδεχόμενο επέμβασης στη Συρία. Αναγνωρίζοντας την κρισιμότητα, η Ρωσία παρενέβη με βέτο στο ΣΑ για τη Συρία (όταν οι δυτικοί αρνήθηκαν να αποκλείσουν την πιθανότητα στρατιωτικής επέμβασης στη χώρα, όπου υπάρχει ρωσική ναυτική βάση με Ες-300 και επομένως πιθανότητα εμπλοκής της), έστειλε τον στόλο της στη Μεσόγειο και κάλεσε, με πολύ ασυνήθιστη δημόσια δήλωση του Πρωθυπουργού Πούτιν, σε μέτρα «σωτηρίας» της Ελλάδας, ψέγοντας την ευρωπαϊκή ηγεσία για έλλειψη θάρρους. Η ΕΕ, που αντιμετωπίζει έντονες διαλυτικές τάσεις λόγω αδυναμίας αντιμετώπισης της κρίσης χρέους, είναι τελείως αμφίβολο ότι μπορεί να αντιμετωπίσει γεωπολιτικές εντάσεις.
Ελλάδα και Κύπρος είναι η «τομή» του «κόσμου του ‘Αρη», του διαρκούς πολέμου που χαρακτηρίζει την πετρελαιοφόρο Μέση Ανατολή και του «κόσμου της Αφροδίτης», που ήταν, μέχρι τώρα, η ΕΕ. Η συνάντηση του «γεωπολιτικού αναθεωρητισμού», εν δράσει στη Μέση Ανατολή και του «αναθεωρητισμού των αγορών» που απειλεί την ευρωπαϊκή ενοποίηση, μπορεί να έχει εκρηκτικές συνέπειες «γεννώντας» έναν πολύ διαφορετικό κόσμο από αυτόν στον οποίον είναι προσαρμοσμένες οι ιδέες και όλα τα «εργαλεία» των πολιτικών ηγεσιών σε Ελλάδα και Κύπρο, που βρίσκονται και οι ίδιες σε σοβαρή κρίση. Οι προκλήσεις είναι τεράστιες σε μια περίοδο που οι δυνατότητες και η εσωτερική σταθερότητα φαίνονται πολύ περιορισμένες. Οι ιδέες μας έχουν διαμορφωθεί στην σχετικά σταθερή εποχή των μεταπολεμικών διεθνών ισορροπιών, μιας σχετικά ανοδικής οικονομίας και μιας ακμαίας ΕΕ – καμία από τις προϋποθέσεις αυτές δεν υφίσταται.
Στη «βιομηχανία της αισιοδοξίας» αφιέρωσε ένα εξώφυλλο το Time, στους νευροχημικούς μηχανισμούς του εγκεφάλου που δημιουργούν την απαραίτητη για την επιβίωση αισιοδοξία, ακόμα και όταν δεν δικαιολογείται. Αντιμετωπίζουμε την Κασσάνδρα ως μια ενοχλητική απαισιόδοξη, όχι ως διορατική προφήτη που, εισακοούμενη, θα γλύτωνε την Τροία από την καταστροφή. Για τα πετρέλαια προτιμάμε το αστραφτερό «μαύρος χρυσός», πολύ περισσότερο όμως ταιριάζει το «κατάρα των πετρελαίων», αν κρίνουμε από τη συντριπτική πλειοψηφία των χωρών που ανακάλυψαν πετρέλαια και καταστράφηκαν από αυτά. Φυσικά υπάρχουν εξαιρέσεις όπως η Νορβηγία, με την απαράμιλλη, υπό αυστηρό κρατικό, εθνικό έλεγχο πετρελαϊκή βιομηχανία, επιβεβαιώνουν όμως τον κανόνα. Η παρουσία υδρογονανθράκων σε ένα κράτος μπορεί θεωρητικά να αυξήσει πολύ την ισχύ και ευημερία του, μόνο όμως αν το κράτος διαθέτει επίσης εξαιρετικές ιδιότητες. Αλλά και πέραν των υδρογονανθράκων, Ελλάδα και Κύπρος θα χρειαστούν πολύ τέχνη για να επιβιώσουν μεταξύ Γερμανίας και αγορών, Τουρκίας και Ισραήλ, ΗΠΑ και Ρωσίας…
Από τον Πούτιν στον … Νετανιάχου
Αν πριν μία πενταετία, οι πάντες εξεπλάγησαν από την ένταση του ελληνορωσικού «έρωτα», σήμερα, οι παρατηρητές έχουν μείνει εξίσου κατάπληκτοι από τη «δριμύτητα» του ελληνοισραηλινού. «Παγωμένες» αντίθετα παραμένουν οι σχέσεις με Ρωσία (παρά τα επανειλημμένα τηλεφωνήματα του κ. Παπανδρέου στους κ.κ. Μεντβέντιεφ και Πούτιν). ‘Όπως σημειώνει αμερικανικός και ισραηλινός τύπος, μπορεί η κυβέρνηση Νετανιάχου να είναι η πλέον διπλωματικά απομονωμένη στην ισραηλινή ιστορία, σημείωσε όμως εκπληκτικές προόδους στις σχέσεις με Κύπρο, Ελλάδα, Βουλγαρία και Ρουμανία.
Την πολιτική αυτή υποστηρίζει και η ΝΔ. Ο κ. Σαμαράς διατηρεί «ιδιαίτερο δίαυλο» με το Τελ Αβίβ, ενώ, μιλώντας σε συνέδριο που οργάνωσε το ΕΛΚΕΔΑ στην Αθήνα, ο Πάνος Παναγιωτόπουλος ετάχθη υπέρ «άξονα φιλίας και συνεργασίας σε όλα τα επίπεδα Ελλάδας-Κυπριακής Δημοκρατίας-Ισραήλ», που θα υπερασπίζεται τα «δυτικά συμφέροντα» στην περιοχή, χαρακτηρίζοντας «κρίσιμη» τη «συμμαχία» Ελλάδας-Ισραήλ. Παρών, ο Πρέσβης του Ισραήλ στην Αθήνα, τόνισε τη σημασία του στρατηγικού-αμυντικού τομέα των διμερών σχέσεων, απέφυγε όμως να χρησιμοποιήσει τον όρο «συμμαχία».
Ο κ. Παναγιωτόπουλος τόνισε ότι η Ελλάδα πρέπει «να παραμείνει στον σκληρό πυρήνα της ΕΕ, αλλά να αναπτύξει ουσιαστικότερες σχέσεις με τις ΗΠΑ», εγκαταλείποντας τον «αντιαμερικανισμό» και τις «ιδεολογικές αγκυλώσεις», ενώ καυτηρίασε την «επαναφορά» του «διλήμματος βούτυρο ή κανόνια». Υπογράμμισε επίσης την προτεραιότητα διατήρησης της εσωτερικής και εξωτερικής ασφάλειας της χώρας έναντι όλων των άλλων προβλημάτων, περιλαμβανομένης της οικονομικής κρίσης.
Βεβαίως, δεν συμμερίζονται όλοι στη ΝΔ μια τόσο «έντονη» τοποθέτηση. Σημαίνοντες παράγοντες του κόμματος θεωρούν πρωταρχικής σπουδαιότητας την καλύτερη σύνδεση με την Ευρώπη, συμφωνούν με την αναβάθμιση των ελληνοϊσραηλινών σχέσεων, αλλά επισημαίνουν τον «τακτικό» και μη «στρατηγικό» χαρακτήρα τους. ‘Αλλοι παρατηρητές επισημαίνουν ότι οι δηλώσεις Μπεγλίτη και Χριστόφια στο Ισραήλ για το παλαιστινιακό ξέφυγαν από πάγιες αρχές δεκαετιών της ελληνικής πολιτικής και «μπάταραν» το «καράβι» σε κατεύθυνση που δύσκολα θα συγχωρεθεί, μακροχρονίως, από τον αραβικό κόσμο. Δεν είναι προς όφελος των Ελλήνων να συσπειρωθούν όλοι οι Μουσουλμάνοι πίσω από την Τουρκία σε κυπριακό/ελληνοτουρκικά.
«Να αξιοποιούμε τα εμπλεκόμενα συμφέροντα, χωρίς να εγκαταλείπουμε θέματα αρχής όπως το παλαιστινιακό ή διακινδυνεύοντας παραδοσιακούς φιλικούς δεσμούς», μας λέει ο επίτιμος Πρόεδρος των Κυπρίων Σοσιαλιστών Βάσσος Λυσσαρίδης, «ενσάρκωση» της ιστορικής συνείδησης του αγωνιζόμενου ελληνισμού, από την ΕΟΚΑ μέχρι το σχέδιο Ανάν. Ο «Γιατρός» θέλει να δοθούν τα κυπριακά «οικόπεδα» σε εταιρείες από διαφορετικές χώρες και η Λευκωσία να απευθυνθεί από τώρα προληπτικά στα όργανα της ΕΕ και του ΟΗΕ με έντονο τρόπο για τις τουρκικές απειλές, ζητώντας λήψη μέτρων.
ΗΠΑ, Ισραήλ, Τουρκία
Οι δύο λόγοι που συνήθως επικαλούνται ή αφήνουν να εννοηθεί οι ενθουσιώδεις οπαδοί της ελληνοϊσραηλινής προσέγγισης είναι ότι μέσω Ισραήλ θα προσεγγίσουν την Ουάσιγκτον, αφετέρου η «ρήξη» Τουρκίας-Ισραήλ. ‘Όπως συνήθως συμβαίνει με όλους τους ελληνικούς «ενθουσιασμούς», και αυτός περιέχει δόση αλήθειας αλλά και εξαιρετικά μονομερή ανάγνωση της πραγματικότητας, αν όχι αγνόησή της. Οι σχέσεις στο τρίγωνο ΗΠΑ-Ισραήλ-Τουρκία είναι πολύ πιο περίπλοκες.
Η πρώτη έκθεση που λέγεται ότι υπέγραψε ο Λεόν Πανέττα, μόλιςο διορίστηκε επικεφαλής της CIA από τον Ομπάμα, προέβλεπε το τέλος του Ισραήλ σε είκοσι χρόνια αν συνεχισθούν οι σημερινές τάσεις. Πριν μια βδομάδα, ο Αμερικανός Πρόεδρος, τον οποίο ο Νετανιάχου ταπεινώνει συστηματικά επί 18 μήνες και τον απειλεί με μη χρηματοδότηση από τους Εβραίους της προεκλογικής του καμπάνιας έστειλε τον Πανέτα να μιλήσει με τον Ισραηλινό Πρωθυπουργό. Ο νυν Υπουργός ‘Αμυνας των ΗΠΑ δήλωσε διπλωματικά μεν, αλλά με σαφήνεια: «Είναι αρκετό να διατηρείτε τη στρατιωτική σας αιχμή, αν απομονώνεστε διπλωματικά; Σε αυτούς τους δραματικούς καιρούς στη Μέση Ανατολή, όταν αλλάζουν τόσα πολλά, δεν είναι μια καλή κατάσταση για το Ισραήλ να αυξάνει τη διπλωματική του απομόνωση. Αυτό ακριβώς συμβαίνει». Στις κατ’ ιδίαν συνομιλίες, ο κ. Πανέττα λέγεται ότι εξήγησε στους Ισραηλινούς ότι ή θα κάνουν ειρήνη ή θα χαθούν, ότι η Ουάσιγκτον δεν μπορεί να εξακολουθεί να τους χρηματοδοτεί με πάνω από έξη δις δολλάρια ετησίως για να διατηρούν τη στρατιωτική κυριαρχία στη Μέση Ανατολή και ότι όλες οι αραβικές εξεγέρσεις συμμερίζονται, μεταξύ άλλων, την επιδίωξη επιστροφής της Παλαιστίνης.
Η συζήτηση και οι διαμάχες για τον ρόλο του Ισραήλ και τη σκοπιμότητα πολέμου κατά του Ιράν συνεχίζονται επί χρόνια στους κόλπους του αμερικανικού κατεστημένου. Μια μερίδα του οποίου έχει πιθανώς «χρησιμοποιήσει» κατά καιρούς και ανεχθεί τον Ερντογάν, για να πει στο Ισραήλ πράγματα που δεν θέλει να πει η ίδια. Δεν υπάρχει αμερικανός πολιτικός που να μην υποστηρίζει το Ισραήλ, η Ουάσιγκτον όμως δεν είναι έτοιμη να «θυσιάσει» για χάρη του την Τουρκία. Είναι πιθανό, αν αναγκάσει την ‘Αγκυρα να αποδεχθεί τελικά τις γεωτρήσεις, που είναι προς το δυτικό συμφέρον, να της προσφέρει κάποια ανταλλάγματα και τέτοια ανταλλάγματα μπορούν να ζητηθούν αφενός στις διαπραγματεύσεις για το κυπριακό, αφετέρου στα ελληνοτουρκικά. Αν πάντως η Ουάσιγκτον είχε «ξεγράψει» την ‘Αγκυρα, όπως νομίζουν οι εγχώριοι «κουφιοκεφαλάκηδες», δεν θα έσπευδε να εγκαταστήσει στο τουρκικό έδαφος ένα κεντρικό στοιχείο της αντιπυραυλικής της ασπίδας. Ακόμη κι αν το «παρακάνει» η Τουρκία και αποφασίσει να της «δώσει ένα μάθημα» το Ισραήλ, κάτι που δεν μπορεί να αποκλεισθεί, δεν είναι βέβαιο ότι μπορούν, Λευκωσία και Αθήνα να διαχειρισθούν τις στρατηγικές συνέπειες μιας τέτοιας μείζονος εξέλιξης, ούτε πως θα επηρεάσει τις σχέσεις με την ΕΕ.
Η «ρήξη» Τουρκίας-Ισραήλ έχει πραγματικά στοιχεία, έχει και «εικονικά». Είναι δυνατόν να είναι τόσο ορκισμένοι εχθροί, αλλά ταυτόχρονα να συνεργάζονται αρμονικά οι υπηρεσίες τους στη Λιβύη και τη Συρία; Προ ημερών, ο στρατιωτικός σύμβουλος του Αγιατολά Χαμενεί στρατηγός Σαφαβί χαρακτήρισε «θέατρο» την τουρκο-ισραηλινή ρήξη, υποστηρίζοντας ότι οι δύο κυβερνήσεις συνεχίζουν αρμονικά τη συνεργασία τους. Προς την ίδια εκτίμηση τείνει και η Μόσχα.
Ρήξη υπάρχει, αλλά δεν γνωρίζουμε αν είναι καθολική και δεν μπορούμε να ξέρουμε αν θα διατηρηθεί, θα βαθύνει ή θα ξεθυμάνει. Για να φτιάξεις «στρατηγική συμμαχία» πρέπει να έχεις στρατηγικά συμβατά οράματα για τον ρόλο σου στον κόσμο. Αν άλλωστε υπάρχει ένα αγαπημένο σπορ στη Μέση Ανατολή, δεν είναι άλλο από την προδοσία! Για να επιβιώσουν οι ‘Ελληνες στο μεταίχμιο του μεσανατολικού, του σλαβικού και του δυτικού κόσμου, χρειάζονται πολύπλευρες σχέσεις.
RSS - Posts
