Σύννεφα πίσω από τα σύννεφα της Ευρωζώνης

Του Gavin Hewitt

Οι αρχαίοι μάντεις μελετούσαν τη πτήση των πουλιών για να καθορίσουν τη θέληση των θεών. Οι σημερινοί Ευρωπαίοι αξιωματούχοι σαρώνουν τις αγορές ομολόγων, ελπίζοντας να διαβάσουν τον παλμό της ευρωζώνης.

Οι ημερομηνίες που η Ιταλία ή η Ισπανία προσφεύγουν στις αγορές για να εξυπηρετήσουν τα χρέη τους, υπογραμμίζονται νευρικά στο ημερολόγιο.

Μια επιτυχημένη δημοπρασία ομολόγων παράγει ένα συλλογικό αναστεναγμό ανακούφισης. Το κύριο ευρωπαϊκό σύννεφο είναι ότι κατά το πρώτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους οι προβληματικές χώρες της ευρωζώνης πρέπει να αντλήσουν από τις αγορές εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ. Το κόστος δανεισμού που οι χώρες αυτές θα πληρώσουν μπορεί να γίνει πρωτοσέλιδο, αλλά είναι τα σύννεφα πίσω από τα σύννεφα που θα κυριαρχήσουν τις ειδήσεις στην Ευρώπη το 2012.

Το πιο σκοτεινό σύννεφο είναι λιτότητα. Η μείωση του ελλείμματος εξακολουθεί να είναι η κατεύθυνση. Ακολουθείται πιστά, ακόμη και αν η ευρωζώνη οδεύει προς την ύφεση. Ωστόσο, ορισμένες χώρες φαίνονται εγκλωβισμένες σε ένα φαύλο κύκλο.

Η Ελλάδα, με τον μη εκλεγμένο ηγέτη της, βαδίζει με την ΕΕ / ΔΝΤ μελωδία. Η ελληνική οικονομία φέτος θα συρρικνωθεί περαιτέρω κατά 3%, έχοντας συρρικνωθεί κατά 6% το περασμένο έτος. Οι λιανικές πωλήσεις της είναι κάτω 30%. Το ένα τέταρτο των μικρών επιχειρήσεων και καταστημάτων κλείνουν. Υπάρχουν μεγάλες αναλήψεις χρημάτων και ένα μεγάλο μέρος μετακινείται έξω από τη χώρα.

Ναι, μέρος του χρέους θα διαγραφεί, αλλά είναι δύσκολο να μη συμπεράνει κανείς ότι η Ελλάδα αντιμετωπίζει χρόνια παρακμής. Εν τω μεταξύ, οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονται για τη δεύτερη συμφωνία διάσωσης.

Ακριβά τα τέλη στο κλαμπ του ευρώ

Η Ιταλία επίσης κατευθύνεται σε ύφεση. Η ανάπτυξη για το 2012 προβλέπεται να είναι μείον 1,6%. Ταυτόχρονα, θέτει σε εφαρμογή 33δις. ευρώ σε περικοπές δαπανών και αυξήσεις φόρων.

Το έλλειμμα της Ισπανίας μπορεί να είναι υψηλότερο από την πρόβλεψη του 8%. Η ανεργία έχει αυξηθεί σε 15-ετή υψηλά. Περισσότερα μέτρα λιτότητας είναι σε εξέλιξη.

Αργά ή γρήγορα κάποιες από αυτές τις χώρες διατρέχουν τον κίνδυνο κοινωνικής αναταραχής εάν η λιτότητα φανεί να προετοιμάζει απλά τον δρόμο για περαιτέρω ταλαιπωρία. Θα εγερθεί το ζήτημα της τιμής που πρέπει κανείς να πληρώσει για να παραμείνει στο κλαμπ του ευρώ.

Ήδη υπάρχει δυσαρέσκεια έναντι της Γερμανίας για την προσπάθειά της να διαμορφώσει άλλες οικονομίες της ευρωζώνης σύμφωνα με το δικό της οικονομικό μοντέλο. Υπάρχουν ενδείξεις ότι το νόμισμα που υποτίθεται ότι ενοποιούσε την Ευρώπη γίνεται αιτία νέων διαιρέσεων.

Ακόμη ένα σύννεφο είναι η Ιταλία. Το θεμελιώδες ερώτημα του περασμένου έτους παραμένει αναπάντητο: τι θα συμβεί αν μια οικονομία τόσο μεγάλη όσο η Ιταλία χρειάζεται διάσωση;

Το κύριο ταμείο διάσωσης, το EFSF, είναι βυθισμένο στην αβεβαιότητα. Οι ξένοι επενδυτές περιμένουν. Ελπίδες επενδύονται στο ΔΝΤ να κάνει περισσότερα, αλλά, ακόμα κι έτσι, τα κεφάλαια δεν είναι σε ετοιμότητα για να σωθεί η Ιταλία.

Ο Σαρκοζί στέκεται σε τεντωμένο σχοινί

Η Γαλλία ρίχνει μια σκιά. Μπορεί να χάσει τη τριπλή της αξιολόγηση ΑΑΑ της πιστοληπτικής ικανότητας της. Αν συμβεί αυτό, δεν θα επηρεάσει μόνο το κόστος δανεισμού της, αλλά θα αποδυναμώσει τον βασικό πυρήνα διάσωσης της ευρωζώνης – το EFSF.

Η επιβολή περαιτέρω μέτρων λιτότητας θα είναι πολιτικά δύσκολο να γίνει στη μέση μιας προεκλογικής εκστρατείας. Και ο πρόεδρος Σαρκοζί είναι ευάλωτος στην κατηγορία ότι παραδίδει ένα μεγάλο κομμάτι της γαλλικής κυριαρχίας επί του προϋπολογισμού της στις Βρυξέλλες – μετά από την επιμονή της Γερμανίας.

Μια άλλη μακροχρόνια διαμάχη κρύβεται στον ορίζοντα. Το ευρωπαϊκό κράτος πρόνοιας αποδυναμώνεται. Κομμάτια κόβονται, προκειμένου να μειωθούν οι δαπάνες.

Για πολλούς Ευρωπαίους, τα ισχυρά δικαιώματα πρόνοιας ορίζουν τη διαφορά της Ευρώπης σε σύγκριση με την Αμερική. Σε κάποιο στάδιο, οι πολιτικοί θα πρέπει να πουν στους λαούς τους ότι πολλά από αυτά τα δικαιώματα δεν μπορούν να διατηρηθούν, αν η Ευρώπη πρέπει να παραμείνει ανταγωνιστική.

Έπειτα υπάρχει το θέμα της δημοκρατίας. Στο παρελθόν, η Δυτική Ευρώπη και η ΕΕ ήταν ένα φάρος δημοκρατίας για την Ανατολή. Τώρα έχει δύο μη εκλεγμένους πρωθυπουργούς. Μερικοί άνθρωποι – αν κρίνουμε από τις δημοσκοπήσεις – φαίνεται να προτιμούν κυβερνήσεις από τεχνοκράτες. Άλλοι λένε ότι η κρίση της ευρωζώνης έχει αποκαλύψει τις αδυναμίες των δημοκρατικά εκλεγμένων ηγετών.

Η Γερμανία και η Γαλλία είναι αποφασισμένες να επιδιώξουν μια μορφή δημοσιονομικής ένωσης, όπου οι φόροι και οι δαπάνες συντονίζονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Όμως, υπάρχει ένα αναπάντητο ερώτημα. Σε περίπτωση που οι ψηφοφόροι δεν συμφωνήσουν με τον προϋπολογισμό που προκύπτει από συνομιλίες στις Βρυξέλλες με ποιόν συνομιλούν για να τις ευθύνες; Ποιόν θα πετάξουν έξω; Η ανάληψη ευθύνης των ηγετών είναι ένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της δημοκρατίας.

Η πολιτική βούληση να κρατηθεί η ζώνη του ευρώ ενωμένη δεν τίθεται σε αμφιβολία, αλλά θα δοκιμαστεί και πάλι φέτος. Το κλειδί παραμένει η Γερμανία. Η ισχυρή της οικονομία προσδίδει την επιρροή που ποτέ δεν ζήτησε. Είναι πλέον ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης της Ευρώπης και το «απαραίτητο έθνος».

Το Βερολίνο έχει όλο και περισσότερο την αίσθηση της πρωτεύουσας της Ευρώπης. Προς το παρόν η πολιτική τάξη είναι αποφασισμένη να υπερασπιστεί το ευρώ. Αυτό που δεν είναι ακόμη σαφές είναι η τιμή που η Γερμανία είναι διατεθειμένη να πληρώσει για να κρατήσει τη ζώνη του ευρώ ενωμένη. Το «Bild» – η μεγαλύτερη σε κυκλοφορία εφημερίδα – είχε το ακόλουθο πρωτοσέλιδο πέρυσι: «Όλοι θέλουν τα χρήματά μας».

Το μέλλον της ευρωζώνης εξαρτάται από τις αποφάσεις του γερμανικού λαού.

ο Gavin Hewitt είναι Europe editor, στο BBC.

Πηγή: BBC